Zakład Frazeologii i Kultury Języka Polskiego

aktualizacja: 27.05.2025 r.

Aktualności

Nowości wydawnicze

Anna Piotrowicz-Krenc, Małgorzata Witaszek Samborska, Koronapolszczyzna. Słownictwo czasów pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2024.

Spis treści dostępny jest tutaj.

Mateusz Rybarski, Neologizmy słowotwórcze w Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2024.

Spis treści
Wstęp
Rozdział I Stan badań, metodologia, założenia i terminy oraz przedmiot opisu
1.1. Stan badań nad aktywnością systemu derywacyjnego języka polskiego
1.2. Nurty współczesnego słowotwórstwa
1.3. Założenia, rozumienie pojęć, klasyfikacje i repertuary jednostek
1.4. Przedmiot badań: źródło i materiał językowy
Rozdział II Neologizmy słowotwórcze w Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego
2.1. Klasyfikacja strukturalna neologizmów słowotwórczych
2.2. Klasyfikacja funkcjonalna neologizmów słowotwórczych
2.3. Klasyfikacja semantyczna neologizmów słowotwórczych
2.4. Analiza kognitywna neologizmów słowotwórczych
2.5. Obraz świata wyłaniający się z analizowanych neologizmów
2.6. Tendencje rozwojowe przejawiające się w neologizmach
Zakończenie
Wykaz tabel
Wykaz wykresów
Bibliografia
Indeks neologizmów
Indeks nazwisk
Abstrakt

Alpakoterapia, baristka, cyberlenistwo, piwkować, selfiak... Poezja lingwistyczna, szkic do reklamy? Pewnie i do takich celów można by wykorzystać wymienione jednostki, dające się scharakteryzować jako neologizmy słowotwórcze – pan Mateusz Rybarski zrobił z nich inny użytek. Na te i inne formacje (łącznie 1117 neologizmów) zanotowanych w Obserwatorium Językowym Uniwersytetu Warszawskiego do końca lutego 2022 roku spojrzał w sposób pogłębiony i wieloaspektowo – czyli zgodnie z ambitnym celem swej pracy magisterskiej napisanej pod kierunkiem prof. Małgorzaty Witaszek-Samborskiej – dając w ostatecznej redakcji tego studium czytelnikowi opis strukturalny, funkcjonalny, semantyczny, kognitywny i tematyczny interesujących go neologizmów.

(z recenzji prof. Małgorzaty Nowak-Barcińskiej)

Archiwum zebrań naukowych dostępne jest tutaj.

Nowości wydawnicze

Ewelina Woźniak-Wrzesińska Dwie twarze humanistyki. Rozproszenie a spójność – terminy i pojęcia, t. 1. Wydawnictwo RYS, Poznań 2022, ss. 246 [dostęp online: http://dx.doi.org/10.48226/978-83-66666-87-0] Dwie twarze humanistyki. Rozproszenie a spójność – terminy i pojęcia, t. 2: Dodatki analityczne Wydawnictwo RYS, Poznań 2022, ss. 230 [dostęp online: http://dx.doi.org/10.48226/978-83-67287-09-8] Recenzowana publikacja stanowi nowatorskie ujęcie oryginalnego problemu badawczego. Wypełnia lukę w badaniach nad terminologią humanistyczną, nad którą – jak pisze autorka – „raczej się teoretyzuje” i marginalnie traktuje w pracach terminoznawczych z racji też wcześniejszych głosów „(...) o niemożliwości badań czy kodyfikacji terminów humanistycznych z powodu ich niejednoznaczności czy metaforyczności (...)”. Jest to również – według mnie – monografia ważna społecznie, głos w dyskusji nie tylko na temat kondycji nauk humanistycznych, roli humanistów we współczesnym świecie, ale też szerzej: refleksja nad prawno-instytucjonalnym porządkiem dziedzin i dyscyplin naukowych w ogóle. prof. dr hab. Małgorzata Święcicka Dysertacja Eweliny Woźniak-Wrzesińskiej zasługuje na uznanie nie tylko ze względu na oryginalność i ambitny charakter zamysłu badawczego, lecz także – a właściwie przede wszystkim – dlatego, że projekt Autorki, zrealizowany w sposób konsekwentny, spójny i efektowny, przyniósł istotne poznawczo rezultaty. Praca wnosi niewątpliwie nowy wkład do badań terminoznawczych, które Autorka (skądinąd nie bez racji) ocenia dość surowo, dostrzegając wielość istniejących studiów, a kwestionując ich bogactwo, rozumiane jako „konsekwentnie usystematyzowana różnorodność”. dr hab. Anna Kozłowska, prof. UKSW
	Małgorzata Klauze Słownictwo Miłośników psów Wydawnictwo RYS, Poznań 2022, ss. 354 Książka poświęcona jest analizie jednego ze środowiskowych wariantów języka, jaki stanowi socjolekt miłośników psów. Przedmiotem mojego zainteresowania uczyniłam język (słownictwo i frazeologię) pasjonatów psów. Na zasób leksykalny będący tematem monografii złożyły się jednostki leksykalne związane ze specyfiką życia osób posiadających psy, pasjonujących się nimi (kwestiami tresury, zdrowia, pielęgnacji, psychologii itd. – a więc także trenerów, profesjonalnych wystawców, behawiorystów), traktujących czworonogi w sposób wyjątkowy. Zbadane zostało słownictwo wyróżniające się na tle polszczyzny ogólnej. [...] Portale internetowe skupiające pasjonatów danej dziedziny są niezwykle cennym obszarem badań nad komunikacją językową. Specyfika tego medium pozwala nie tylko na szybką wymianę informacji, ale również decyduje o jakości komunikacji. W opisie odmiany środowiskowej stanowiącej przedmiot niniejszej monografii źródłem materiału językowego są portale internetowe skupiające miłośników psów. Na analizowany materiał składają się wypowiedzi i dialogi prowadzone przez odwiedzających portale i fora internetowe oraz treści zamieszczane przez administratorów witryn. Badany materiał językowy pochodzi zarówno z ogólnych portali internetowych, jak i forów tworzących fankluby danych ras psów lub serwisy tematyczne, np. poruszające kwestie pielęgnacji, zdrowia lub tresury, czyli portale skupiające nie tylko pasjonatów amatorów, ale także fachowców (weterynarzy, trenerów, behawiorystów, wystawców itd.). Za względnie stabilne jednostki leksykalne uznałam te wyrazy i związki wyrazowe (dyferencyjne w stosunku do języka ogólnego), które w badanym materiale pojawiły się co najmniej pięciokrotnie. Warto podkreślić, że niewielka część leksemów tworzących socjolekt pasjonatów psów funkcjonuje także w języku ogólnym lub pochodzi z innych dziedzin. Niektóre wyrazy należą do potocznej warstwy słownictwa. Dlatego kolejnym celem moich badań było stworzenie genetycznej klasyfikacji leksyki i ustalenie, które jednostki leksykalne przejęte zostały z innych źródeł (zapożyczenia wewnętrzne, zewnętrzne), a które utworzono już na gruncie omawianego socjolektu. Analiza materiału leksykalnego pozwala również wysunąć hipotezę, że do słownictwa środowiska miłośników psów mogą przenikać także bardziej oficjalne warianty słownictwa, np. leksyka profesjonalnych hodowców, wystawców, groomerów itd. fragment ze Wstępu
Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej Artystyczny potencjał frazeologii pod redakcją G. Dziamskiej-Lenart, J. Liberka, K. Skibskiego Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2021 Gabriela Dziamska-Lenart, Jarosław Liberek, Krzysztof Skibski Słowo wstępne Wojciech Chlebda Tekstowe paradygmaty przysłów w nowszej publicystyce polskiej Jolanta Ignatowicz-Skowrońska Literackie aktualizacje zwrotu wypiekać komuś oczy Iwona Kosek O pewnym typie modyfikacji frazeologicznych we współczesnej prozie Anna Pajdzińska Święta krowa z szewską pasją (frazeologizmy w utworach dla dzieci) Magdalena Puda-Blokesz Tradycja w nowoczesnym komunikacie, czyli o mitologizmach frazeologicznych w memach internetowych Krzysztof Skibski Frazeologizmy rozproszone w pętli – potencjał współczesnego wiersza wolnego Jadwiga Tarsa Frazeologizmy w internetowych grach werbalno-wizualnych Anna Tyrpa Inkrustowanie tekstu literackiego cudzymi słowami
	Gabriela Dziamska-Lenart, Ewelina Woźniak-Wrzesińska, Zuzana Obertová, Magdalena Zakrzewska-Verdugo, Jan Zgrzywa Słownik frazeologiczny z ćwiczeniami dla uczących się języka polskiego jako obcego [dostęp online] Wydawnictwo RYS Poznań 2021 Słownik nasz przedstawia w układzie tematycznym bogaty zbiór frazeologizmów współcześnie używanych w języku polskim. Tematyczny układ haseł został opracowany z uwzględnieniem programów nauczania języka polskiego dla obcokrajowców. Dzięki tematycznemu uporządkowaniu słownictwa w wyodrębnionych grupach zostały zgromadzone w bliskim sąsiedztwie frazeologizmy powiązane znaczeniowo. Układ taki pozwala z jednej strony ukazać bogactwo synonimicznych środków językowych w zasobie frazeologicznym, a z drugiej strony ułatwia użytkownikom, tworzącym własne wypowiedzi, wybór połączeń najbardziej odpowiednich do wyrażenia określonych treści. Inaczej mówiąc: dzięki układowi tematycznemu odbiorca, szukając wybranego frazeologizmu, natrafia na całą grupę innych związków wyrazowych o podobnym znaczeniu, w rezultacie czego niejako przy okazji poszerza swój własny zasób frazeologiczny. fragment z Uwag wstępnych redaktorek
Jerzy Borowczyk Krzysztof Skibski Literackie gramatyki ciągłości i nadmiaru. Próba filologiczna Wydawnictwo Universitas Kraków 2021 Lektura w dialogu literaturoznawczo-językoznawczym pozwoliła nam zaproponować określony sposób analizy tekstów. W dużej mierze jest to fascynacja wolnością języka literatury – od jego wirtuozerskiej kondensacji w wierszu wolnym po szerokie pasaże w przestrzeni prozy. Zarazem jest tu urzeczenie niezawisłością czytelniczych, nie tylko analityczno-interpretacyjnych, gestów, które pozwalały nam doświadczać swobody (i ograniczeń) odbiorczego powtórzenia. Dokonaliśmy wyboru utworów poetyckich i prozatorskich w sposób, w jaki wybiera się fotografie. Z koniecznością dopowiadania tego, co wydarzyło się pomiędzy jednym ujęciem a innym. Nie ma ciągłości następstw, ale jest konsekwencja w myśleniu. Nie ma też odliczania, choć dominuje świadomość zdarzania się określonych zjawisk. Są to zjawiska tekstowe. Nie dążyliśmy do skonstruowania całości. Chcieliśmy poddać się filologicznej próbie, by docenić raz jeszcze (inaczej, wspólnie) artystyczną wolność literatury. fragment opisu książki spis treści w pliku PDF
	Anna Surendra Moda językowa na zapożyczenia angielskie w prasie kobiecej Wydawnictwo Naukowe SILVA RERUM Poznań 2019 Autorka dołącza do grona lingwistów leksykologów i leksykografów zainteresowanych zjawiskami zachodzącymi w określonych sferach leksyki współczesnej polszczyzny. Buduje własną wersję koncepcyjną opisu anglicyzmów na przykładzie ośmiu wybranych tytułów polskiej prasy kobiecej, wpisując się twórczo w obszar badań swych mistrzów. Autorce udaje się w zwartym wywodzie przedstawić zarówno zjawisko mody językowej, jak i dominacji amerykańskiej kultury i języka angielskiego w wersji amerykańskiej we współczesnym świecie oraz ich przyczyny. Interesująco i z uwzględnieniem różnych punktów widzenia ukazane zostały też rozważania na temat mody odzieżowej w kontekście kulturowym, socjologicznym, psychologicznym i estetycznym, a także dyskursu związanego z tym zjawiskiem. Cennym uzupełnieniem pracy jest dwuczęściowy słownik zapożyczeń angielskich w wybranej prasie kobiecej z lat 2013–2015, mający szczególną wartość dla leksykografii. Autorka podkreśla, że język czasopism kobiecych, wbrew ambicjom piszących w nich dziennikarzy, prowadzi do banalizacji i zubożenia polszczyzny w jej odmianach medialnych, ale też jej słownictwa ogólnego. Ta publikacja jest ważnym działaniem w kierunku uwrażliwienia Polaków na istniejący problem i może służyć jako pomoc w krzewieniu kultury języka polskiego, zarówno wśród dziennikarzy, jak i czytelników prasy (nie tylko kobiecej). fragment recenzji prof. UMCS dr hab. Anny Dunin-Dudkowskiej
Kultura komunikacji językowej 6. Kultura komunikacji w dydaktyce pod redakcją A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborskiej, K. Skibskiego Wydawnictwo Nauka i Innowacje Poznań 2020 Kultura komunikacji w teorii i praktyce dydaktycznej jest podstawowym zagadnieniem tej książki. Autorzy odnoszą się do kwestii kształcenia kompleksowo – od formułowania ogólnych tez, sądów i postulatów, które mają inicjować nowe badania, ale też wywoływać zdecydowaną reakcję instytucji odpowiedzialnych za edukację, przez analizy przykładów (zjawisk językowych występujących w konkretnych praktykach edukacyjnych – tendencji i zagrożeń w tym zakresie) oraz omówienia nowych narzędzi cyfrowych usprawniających i zmieniających procesy dydaktyczne, po rozważania nad wielokulturowością i funkcjonowaniem w wielobarwnym świecie rozmaitych języków, światopoglądów czy celów. fragment z Przedmowy Redaktorów spis treści w pliku PDF
Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Frazeologia w stylach i gatunkach mowy pod redakcją P. Flicińskiego, K. Skibskiego Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań 2019	Piotr Fliciński, Krzysztof Skibski, Słowo wstępne Wojciech Chlebda, Frazeologia gatunkowa a leksykografia przekładowa. Wybrane problemy i przykłady Jolanta Ignatowicz-Skowrońska, Kwestie dyskusyjne w opisie leksykograficznym nowych związków frazeologicznych pochodzących z języka angielskiego Gabriela Dziamska-Lenart, Frazeologia a terminologia. Uwagi na podstawie badań frazeograficznych Alicja Nowakowska, Frazemy w nazwach imprez turystycznych (na podstawie katalogów biur podróży) Ewa Młynarczyk, Frazeologia zapowiedzi internetowych (na przykładzie grupy frazemów z metaforą POLOWANIE) Piotr Müldner-Nieckowski, Uwagi metodologiczne w sprawie badania frazeologii we współczesnej prozie polskiej Anna Szyntor-Bykowska, Poezja słowa – o specjalizacji znaczeń frazeologicznych w utworach Heleny Raszki
Ewelina Woźniak-Wrzesińska Słowa we mgle. Leksyka, terminy i pojęcia w tekstach współczesnej humanistyki – wybrane zagadnienia Wydawnictwo KUL Lublin 2019	Spis treści VADE MECUM o przyczynie pracy i jej treści I. SILVA RERUM o języku nauki, języku naukowym i przemianach w sposobach naukowego opisu II. GRATA NOVITAS o pochodzeniu polskich studiów kulturoznawczych i o badaniach nad kulturą III. CORPUS DELICTI o podstawie materiałowej, cechach leksyki oraz o korpusach porównawczych IV. AUDIATUR ET ALTERA PARS o terminach, metaforach, mglistości pojęć i różnych rodzajach rozproszeń V. COGITATIONIS POENAM NEMO PATITUR o pojęciach, metaforach i zmianach w sposobie naukowego opisu raz jeszcze VI. AD EXTREMUM o dotychczasowych rozważaniach i wnioskach, jakie się nasuwają ŹRÓDŁA BIBLIOGRAFIA SPIS TABEL, RYSUNKÓW I SCHEMATÓW ROZWIĄZANIE SKRÓTÓW ANEKS INDEKS NAZWISK
Stulecie poznańskiej polonistyki (1919-2019) t. 1: Okres międzywojenny i lata okupacji red. B. Judkowiak, S. Wysłouch, S. Karolak, A. Piotrowicz Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” Poznań 2018, ss. 384 t. 2: Językoznawstwo po roku 1945 red. A. Piotrowicz, S. Wysłouch, B. Judkowiak, S. Karolak Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” Poznań 2018, ss. 430 t. 3: Nauka o literaturze po roku 1945 red. S. Wysłouch, B. Judkowiak, S. Karolak, A. Piotrowicz Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne” Poznań 2019, ss. 597