(aktualizacja programu z 19.02.2018 r.; aktualizacja strony 26.02.2024 r.)

Warunki zaliczenia przedmiotu:

1. obecność na zajęciach (dopuszczalne dwie nieobecności; pięć i więcej nieobecności powoduje niedopuszczenie do kolokwium, a tym samym konieczność powtarzania przedmiotu);

2. pozytywna ocena z kolokwium, o którego formie na pierwszych zajęciach poinformuje prowadzący.

 

PROBLEMATYKA ZAJĘĆ

 1. Przegląd ważniejszych wydawnictw z zakresu poprawności językowej. Omówienie zawartości Wielkiego słownika poprawnej polszczyzny PWN pod red. Andrzeja Markowskiego (Warszawa 2004 i wydania następne).

Zagadnienia szczegółowe:

-         słowniki poprawnej polszczyzny

-         inne słowniki ortoepiczne

-         internetowe poradnie językowe

-         czasopisma językoznawcze

-      P. Pałka, A. Kwaśnicka-Janowicz, Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.

 
2. Kultura języka jako dyscyplina językoznawcza. Podstawowe pojęcia z zakresu kultury języka.

Zagadnienia szczegółowe:

-         kultura języka w ujęciu tradycyjnym (warszawska szkoła kultury języka)

-         nurt socjolingwistyczny w badaniach kulturalnojęzykowych

-         etyka słowa, estetyka słowa

-         system, norma, uzus, tekst

-         obiektywny charakter normy jako płaszczyzny odniesienia dla zjawisk innowacyjnych

-         stosunek normy do pozostałych płaszczyzn języka

-         innowacja językowa, zmiana językowa, błąd językowy

-         typy błędów językowych

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 15-29; 57-63.

2)       A. Markowski, Polityka językowa a kultura języka, „Poradnik Językowy” 2017, z. 2, s. 25-33.

3)       J. Puzynina, Kultura języka a etyka słowa, „Poradnik Językowy” 2017, z. 2, s. 34-40.

 
3. Struktura współczesnej normy językowej. Typy norm językowych.

Zagadnienia szczegółowe:

-         kodyfikacja

-         jednostki jednokształtne i jednostki wielokształtne wchodzące w skład normy

-         typy wariantów normy

-         norma języka ogólnego a odmiany regionalne współczesnej polszczyzny – gwary miejskie

-         norma wzorcowa i norma użytkowa (potoczna)

-         normy cząstkowe: fonetyczna, słowotwórcza, fleksyjna, składniowa, leksykalna, frazeologiczna, stylistyczna

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 30-42.

2)       H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005, s. 126-132.

3)       M. Siuciak, Błąd czy innowacja? Problematyka poprawnościowa z perspektywy historyka języka, „Język Polski” 2016, z. 1, s. 36-44.

 

4. Typy innowacji językowych.

Zagadnienia szczegółowe:

-         innowacje regulujące

-         innowacje rozszerzające

-         innowacje nawiązujące

-         innowacje skracające i ich typy

-         innowacje precyzujące – zjawisko semantycznej repartycji wariantów normy

Literatura przedmiotu:

A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 43-47.

 
5.  Innowacje uzupełniające w polszczyźnie XXI wieku.

Zagadnienia szczegółowe:

-         przyczyny powstawania innowacji uzupełniających

-         neologizmy słowotwórcze

-         neologizmy semantyczne (neosemantyzmy)

-         neologizmy frazeologiczne (w tym zestawienia)

-         najnowsze zapożyczenia

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 185-189.

2)       H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005, s. 109-116.

3)       M. Zabawa, Neosemantyzmy i zapożyczenia semantyczne jako odzwierciedlenie postępu technologicznego i zmian kulturowo-obyczajowych, „Język Polski” 2017, z. 2, s. 94-104.

4)       A. Witalisz, Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, Kraków 2016, s. 152-159.

 
6. Kryteria oceny innowacji językowych.

Zagadnienia szczegółowe:

-         przegląd propozycji badawczych dotyczących stosowania kryteriów poprawności językowej

-         kryteria wewnętrznojęzykowe i zewnętrznojęzykowe

Literatura przedmiotu:

1)      A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 47-57.

2)      H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005, s. 98-108.

3)      E. Kołodziejek, Kto jest dzisiaj autorytetem językowym?, „Język Polski” 2013, z. 5, s. 339-343.

4)      Nowe spojrzenie na kryteria poprawności językowej, pod red. A. Markowskiego, Warszawa 2012, s. 56-62.

 
7. Współczesna norma frazeologiczna.

Zagadnienia szczegółowe:

-         struktura współczesnej normy frazeologicznej

-         typy innowacji frazeologicznych: uzupełniające, modyfikujące (ich rodzaje), rozszerzające, parafrazujące (trawestujące), semantyczne, mieszane

-         innowacja frazeologiczna a błąd frazeologiczny

-         zasady poprawności frazeologicznej

Literatura przedmiotu:

1)       S. Bąba, Frazeologia polska. Studia i szkice, Poznań 2009, s. 31-39.

2)       K. Kłosińska, Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze, w: Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, pod red. G. Dziamskiej-Lenart i J. Liberka, Poznań 2016, s. 19-53.

 
8. Kodyfikacja. Polska polityka językowa.

Zagadnienia szczegółowe:

-         problemy związane z kodyfikacją języka

-         postawy użytkowników wobec języka

-         polityka językowa w Polsce w realiach Unii Europejskiej

-         Ustawa o języku polskim i działalność Rady Języka Polskiego

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 145-161; 167-178.

2)       S. Dubisz, Rola „Poradnika Językowego” w kształtowaniu normy językowej i wiedzy o polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 2016, z. 3, s. 48-63.  

 
9. Zjawisko mody językowej.

Zagadnienia szczegółowe:

-         moda i snobizm w języku

-         szablon leksykalny

-         wyrazy modne w 2. połowie XX w. a moda językowa XXI wieku

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 210-232.

2)       A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, Trwałość i zmienność mody językowej – w pięćdziesiąt lat od publikacji Danuty Buttler, „Poradnik Językowy” 2013, z. 4, s. 19-33.

 
10. Zewnętrznojęzykowe tendencje rozwojowe w polszczyźnie XXI wieku.

Zagadnienia szczegółowe:

-         internacjonalizacja 

-         terminologizacja (technologizacja)

-         demokratyzacja 

-         mediatyzacja

-         zjawisko nowej piśmienności

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 289-293.

2)       K. Waszakowa, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa 2005, s. 25-35; 194-197.

3)       A. Skudrzyk, Czy zmierzch kultury pisma? O synestezji i analfabetyzmie funkcjonalnym, Katowice 2005, s. 24-39.

 
11. Wewnętrznojęzykowe tendencje rozwojowe w polszczyźnie XXI wieku.

Zagadnienia szczegółowe:

-         uniwerbizacja

-         multiwerbizacja

-         pleonazmy i tautologie

-         nowe tendencje w systemie gramatycznym

Literatura przedmiotu:

1)       A. Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Wydanie nowe, Warszawa 2018, s. 284-289.

2)       M. Ruszkowski, Słownik polskich pleonazmów i tautologii, Kielce 2012.

3)       H. Jadacka, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005, s. 36-39; 213-220.